افرادی که از چک برای خرید و فروش‌های خود استفاده می‌کنند، باید با نحوه وصول چک و قوانین مربوط به آن آشنایی داشته باشند. یکی از موارد و قوانین مهم دررابطه‌با چک وصول نشده، مجازاتی است که قانون برای آن در نظر گرفته است. درصورتی‌که افراد اقدام به صدور چک بلامحل نمایند، طبق قانون مجرم شناخته شده و باید مجازات آن را در نظر داشته باشند. اما مجازات چک وصول نشده چیست و قانون چه مجازاتی را برای این دسته از افراد در نظر گرفته است؟
چک وصول نشده به چه معناست؟
وصول چک به معنای این است که صاحب چک بتواند مبلغ چک را به طور تمام‌وکمال از بانکی که در آن وجه چک واریز شده است، دریافت نماید. حال اگر این مبلغ در حساب بانکی وجود نداشته باشد، چک وصول نشده و بلامحل تلقی می‌گردد. برای وصول چک باید از روش‌های مختلفی که در قانون وجود دارد، استفاده کرد. روش‌های وصول وجه چک عبارتند از:
- اقدام از طریق اجرای ثبت
- اقدام از طریق تقاضای صدور اجرائیه در دادگاه
- اقدام از طریق تقدیم دادخواست مطالبه وجه چک
- اقدام از طریق طرح شکایت کیفری
دلایل برگشت خوردن چک و وصول نشدن آن
درصورتی‌که صادرکننده چک با علم بر خالی بودن حساب بانکی خود اقدام به صدور چک کند، چک او برگشت خواهد خورد. البته برگشت‌خوردن چک تنها به خالی بودن حساب بانکی ارتباط ندارد و عوامل دیگری نیز در این مورد دخیل هستند. به‌طورکلی برگشت‌خوردن چک بنا به یکی از دلایل زیر صورت می‌گیرد:
- عدم وجود وجه نقد کافی در حساب صادرکننده چک
- بسته‌بودن حساب بانکی فرد صادرکننده چک به دلایلی چون بدهی مالی و یا موارد مرتبط با حکم دادگاه
- مسدود بودن حساب بانکی به درخواست دارنده حساب به علت مواردی چون مفقودشدن چک صادر شده
- عدم پرداخت وجه چک به شخص دارنده چک بنابه‌درخواست و دستور صادرکننده چک
- وجود اشکالاتی در چک صادر شده همچون قلم خوردگی، عدم تشابه امضا و هرگونه اختلاف در مندرجات چک.
پس با توجه به این موارد باید توجه داشته باشید که وصول نشدن چک تنها به عدم وجود وجه کافی اشاره ندارد و موارد دیگری نیز در این مورد دخیل هستند.
مجازات در نظر گرفته شده برای چک وصول نشده
دررابطه‌با صدور چک بلامحل و چک وصول‌نشدنی، در ماده 7 قانون به طور کامل صحبت شده است. بر اساس این ماده قانونی هر شخصی که اقدام به صدور چک بلامحل نماید، باید مجازات شود. مجازات در نظر گرفته شده برای شخص صادر کننده چک بلامحل به شرح زیر است:
- در صورتی که مبلغ چک وصول نشده کمتر از 10 میلیون ریال باشد، شخص صادر کننده چک به حبس تا حداکثر شش ماه محکوم می‌شود.
- اگر مبلغ چک وصول نشده بین 10 میلیون ریال الی 50 میلیون ریال باشد، شخص صادر کننده چک بلامحل به حبس از شش ماه الی یک سال محکوم می‌گردد.
- حال اگر مبلغ مندرج در چک وصول نشده بیشتر از 50 میلیون ریال باشد، شخص باید در انتظار مجازات حبس از یک تا دو سال باشد. همچنین این افراد از داشتن دسته چک به مدت دو سال محروم می‌شوند. ممنوعیت افراد از داشتن دسته چک، یک نوع مجازات تکمیلی و مصداقی از محرومیت‌های اجتماعی است.
پس مدت زمان زندان برای چک برگشتی، بستگی به میزان مبلغ چک دارد.
چک وصول نشده چه عواقبی برای افراد دارد؟
صرف‌نظر از اینکه افراد باید در انتظار مجازات صدور چک بلامحل در قانون جدید باشند، این افراد باید در انتظار آثار سوء آن نیز باشند. زمانی که عدم وصول چک در سامانه یکپارچه بانک مرکزی محرز گردد، این سامانه به طور آنلاین موضوع را به تمام بانک‌ها و موسسات مالی اطلاع می‌دهد. در این شرایط افراد باید در انتظار این موارد باشند:
- هیچ بانکی دیگر حق افتتاح حساب برای صادر کننده چک بلامحل را ندارد.
- هیچ بانکی امکان صدور کارت بانکی جدید را نداشته و فرد خاطی نمی‌تواند اقدام به تعویض کارت‌های بانکی خود نماید.
- وجوه کلیه حساب‌های فرد با هر عنوانی در بانک‌ها و موسسات مالی، به میزان کسری مبلغ چک مسدود می‌گردد. مبلغ کسری از سوی بانک مرکزی به سایر بانک‌ها و موسسات اعلام می‌گردد.
- فرد خاطی دیگر امکان گشایش اعتبارات اسنادی ارزی یا ریالی را ندارد.
- علاوه بر موارد بالا، هیچ نوع تسهیلات بانکی یا ضمانت نامه‌های ارزی یا مالی برای فرد پرداخت یا صادر نمی‌گردد.
لازم به اشاره است آثار سوء ناشی از صدور چک بلامحل، تا زمانی باقی است که چک وصول شده و رفع سوء اثر صورت گیرد.
تقاضای رفع سوءاثر چک بلامحل
باتوجه‌به قانون جدید چک، درصورتی‌که فرد نهایتاً تا یک سال به واریز مبلغ چک وصول نشده بپردازد، یا با ارائه لاشه چک یا رضایت‌نامه محضری مبنی بر برائت ضمه خود می‌تواند اقدام به رفع سوءاثر چک برگشتی نماید. از دیگر موجبات رفع سوءاثر چک برگشتی می‌توان به ارائه گواهی رسمی حقوقی یا دولتی و یا حکم قضایی مبنی بر برائت ضمه اشاره کرد.
حکم چک‌های بلامحل کیفری و حقوقی
همان‌طور که می‌دانید میان چک‌های بلامحل حقوقی و چک‌های بلامحل کیفری تفاوت وجود دارد. در اینجا به این چک‌ها و مجازات در نظر گرفته شده برای آنها اشاره می‌نماییم.
- چک کیفری، قابلیت تعقیب کیفری دارد. این یعنی اگر صادرکننده چک آن را وصول ننماید، صاحب چک می‌تواند با سرعت و قدرت بیشتری آن را در مراجع قضایی پیگیری کرده و زودتر چک را وصول نماید. چک بلامحل کیفری به چکی گفته شده که حال بوده و دارای تاریخ و امضا است. این چک مشروط نبوده و بابت تضمین صادر نشده است. در چک‌های بلامحل کیفری اگر صاحب چک تا 6 ماه از تاریخ سر رسید آن نسبت به گرفتن گواهی عدم پرداخت اقدام کرده و ظرف 6 ماه از تاریخ گرفتن برگه گواهی عدم پرداخت چک اقدام به شکایت چک برگشتی نماید، صادر کننده بسته به مبلغ چک به حبس و زندان محکوم می‌گردد. پس مهلت برگشت زدن چک برای شکایت کیفری، 6 ماه پس از تاریخ مندرج در چک است. از این رو اگر صاحب چک در 6 ماهه اول به بانک مراجعه نکرده و درخواست صدور گواهی عدم پرداخت چک را ننماید، صادر کننده چک قابلیت تعقیب کیفری نخواهد داشت.
- دررابطه‌با چک برگشتی حقوقی نیز باید اشاره کرد که مجازات زندان تنها در صورتی برای صادرکننده این چک وجود دارد که محکوم علیه پس از محکومیت به پرداخت وجه چک، از دادن آن در مهلت مقرر خودداری کرده و ذی نفع یا خواهان، صدور حکم جلب وی را از اجرای احکام درخواست نماید. به‌طورکلی مجازات چک برگشتی حقوقی برابر با محکومیت به پرداخت وجه آن و در مواردی پرداخت خسارات مربوط به تأخیر تادیه است. در صورتی که شخص محکوم علیه از پرداخت آن استنکاف کند، خواهان می‌تواند با مراجعه به اجرای احکام درخواست توقیف اموال وی یا حکم جلب او را درخواست نماید. افرادی که از چک حقوقی برخوردار هستند، در صورت عدم وصول چک تنها می‌توانند به دادگاه‌های حقوقی مراجعه کرده و دادخواست خود را تحویل آنجا دهند. پیگیری و مطالبه وجه چک حقوقی بیشتر از چک کیفری بوده و وصول آن نیز دشوارتر است. برای همین است که چک کیفری از مزایای بیشتری نسبت به چک حقوقی برخوردار می‌باشد.
پیگیری چک وصول نشده با وکیل چک برگشتی
برای پیگیری هر کار حقوقی می‌توان از یک وکیل پایه یک دادگستری کمک گرفت. دررابطه‌با چک‌های برگشتی و وصول نشده نیز می‌توان از یک وکیل چک برگشتی درخواست کمک کرد. ازآنجایی‌که روند شکایت از چک وصول نشده کمی پیچیده و زمان‌بر است، می‌توان برای این کار از یک وکیل چک برگشتی کمک گرفته و روند وصول چک را سرعت بخشید. وکلای فعال در زمینه چک برگشتی، از سواد حقوقی و تجربه کافی در این زمینه برخوردار هستند و می‌توانند شکایت و وصول وجه چک را در زمان کوتاهی انجام دهند. همچنین وکلای چک برگشتی قادر هستند تا علاوه بر دریافت وجه چک، از شخص صادرکننده خسارت نیز دریافت نماید.
جمع‌بندی
طبق ماده 7 قانون صدور چک، مجازات چک وصول نشده بر اساس مبلغ چک متفاوت است. بر این اساس اگر مبلغ چک کمتر از 1 میلیون تومان باشد، حداکثر شش ماه زندان برای فرد در نظر گرفته می‌شود. در صورتی که وجه چک رقمی بین 1 الی 5 میلیون تومان داشته باشد، مجازات آن 6 ماه الی 1 سال حبس است. و در صورتی که مبلغ چک بیش از 5 میلیون تومان باشد، حبس به مدت 1 الی 2 سال و همچنین محرومیت از داشتن دسته چک به مدت 2 سال به عنوان مجازات برای فرد در نظر گرفته می‌شود. لازم به اشاره است که حکم مجازات چک برگشتی مندرج در ماده 7 قانون چک، به موجب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری با کمی تغییر همراه بوده و حبس‌های مندرج در هر مورد به نصف تقلیل پیدا کرده است. اگر همچنان راجع به مجازات چک وصول نشده نیاز به مشاوره و راهنمایی دارید، می‌توانید با کارشناسان حقوقی ما تماس گرفته و یک مشاوره حقوقی بابت چک وصول نشده و مجازات آن داشته باشید.
