فریب در ازدواج یکی از معضلاتی است که این روزها در جامعه شاهد آن هستیم. این امر که به تدلیس در نکاح معروف است، یکی از مواردی است که سبب افزایش آمار طلاق شده است. تدلیس در نکاح به معنای عدم وجود حسننیت زن یا مرد و عدم صداقتشان در برابر هم در ازدواج است. این امر بهموجب قانون جرم محسوب شده و قانونگذار برای آن مجازات در نظر گرفته است. در این مطلب به بررسی بیشتر این جرم پرداخته و با مجازات تعیین شده برای آن آشنا خواهیم شد.
جرم فریب در ازدواج به چه معناست؟
برای اینکه با این جرم بیشتر آشنا شویم، بهتر است به ماده 438 قانون مدنی اشاره کنیم. طبق این قانون: ” تدلیس عبارت است از عملیاتی که موجب فریب طرف معامله شود.” در واقع واژه تدلیس نیز به معنای تقلب، نیرنگ بازی و حیله گری است و به هر فعل یا ترک فعل آگاهانه ارادی اشاره دارد که برای فریب شخص دیگر و پنهان ساختن وضعیت واقعی صورت میگیرد. تدلیس برای هر امری امکان پذیر است. همانطور که تدلیس در نکاح یا فریب در ازدواج وجود دارد. تدلیس در نکاح مربوط به اعمالی است که نقص یا عیبی را در یکی از زوجین مخفی نگه میدارد. برای مثال یکی از زوجین با دروغ خود را فردی صاحب مقام و یا تحصیلات خاص معرفی میکند، در صورتی که این چنین نمیباشد.
جرم فریب در ازدواج در قانون
جرم فریب در ازدواج طبق ماده 647 قانون مجازات اسلامی: ” چنانچه هر یک از زوجین قبل از عقد ازدواج طرف خود را به امور واهی از قبیل داشتن تحصیلات عالی، تمکن مالی، موقعیت اجتماعی، شغل و سمت خاص، تجرد و امثال آن فریب دهد و عقد بر مبنای هر یک از آنها واقع شود مرتکب به حبس تعزیری از شش ماه تا دو سال محکوم میگردد.” طبق این ماده و استفاده از عبارت از قبیل و…، مشخص است که تنها موارد مندرج در ماده به معنای فریب در ازدواج نبوده و هر عملی که متقلبانه باشد، سبب احقاق جرم فریب در ازدواج میگردد. حال مسئلهای که مهم است این است که این جرم توسط هر یک از زوجین ممکن صورت گیرد. در واقع با اینکه بیشتر افراد فریب در ازدواج را از طرف مرد میبینند، اما زن نیز میتواند منجر به احقاق این جرم شود. پس اگر دختر نیز طرف مقابل را به امور واهی فریب دهد، پسر حق شکایت از او را دارد.
طبق ماده 104 قانون مجازات اسلامی، جرم فریب در ازدواج جزو جرایم قابل گذشت است و جز با شکایت شاکی خصوصی، رسیدگی به آن شروع نمیشود. علاوه بر این در صورتی که در یکی از مراحل دادرسی شاکی از حق خود گذشته و رضایت دهد، تعقیب کیفری متوقف میگردد. برای همین اگر مجرم در زندان بوده و شاکی از حق خود بگذرد، اجرای حکم زندان متوقف شده و مجرم آزاد میشود.
فریب در ازدواج شامل چه مواردی می شود؟
ماده 1128 قانون مدنی نیز به جرم فریب در ازدواج اشاره دارد. طبق این قانون: ” هر گاه در یکی از طرفین صفت خاصی شرط شده و بعد از عقد معلوم شود که طرف مذکور فاقد وصف مقصود بوده برای طرف مقابل حق فسخ خواهد بود. خواه وصف مذکور در عقد تصریح شده یا عقد متباینا بر آن واقع شده باشد.” با توجه به این ماده قانونی میتوان گفت در صورتی که یکی از طرفین خود را با صفات خاصی معرفی کرده و پس از ازدواج مشخص شود که چنین صفاتی در وی وجود ندارد، حق فسخ نکاح برای طرف مقابل وجود دارد. از جمله مواردی که به موجب آنها امکان فسخ عقد و نکاح وجود دارد، میتوان به موارد زیر اشاره کرد. این موارد در مواد 1121، 1122 و 1123 قانون مدنی ذکر شدهاند:
- جنون هر یک از زوجین بهشرط استقرار اعم از این که مستمر یا ادواری باشد برای طرف مقابل موجب حق فسخ است.
- عیوب خصاء، عنن به شرط اینکه ولو یکبار عمل زناشویی را انجام نداده باشد و مقطوع بودن آلت تناسلی در مرد به اندازه ای که قادر به عمل زناشویی نباشد، موجب حق فسخ نکاح برای زن خواهد بود.
- همچنین عیوب قرن، جذام، برص، افضاء، زمین گیری و نابینایی از هر دو چشم در زن، حق فسخ نکاح را برای مرد ایجاد میکند.
علاوه بر این موارد، موارد دیگری نیز هستند که قانونگذار آنها را معین نکرده است. اما اگر بهموجب ماده 1128 شرط شده باشند و عقد بر مبنای آنها صورت گرفته باشد، باعث فسخ نکاح میشود. از جمله این موارد میتوان به نداشتن تحصیلات عالیه در مرد یا متاهل بودن او و فریب زن توسط این موارد اشاره کرد. همچنین مواردی چون پنهان کردن ازدواج سابق از طرف زن، از موارد فریب در ازدواج توسط زوجه میباشد. برای همین در صورتی که هر یک از موارد اشاره شده در این بخش پس از عقد محرز شود، طرف مقابل حق فسخ نکاح را دارد.
جرم فریب در ازدواج را چگونه میتوان ثابت کرد؟
در این دسته از جرایم، شخص شاکی باید ثابت کند که طرف مقابل اقدام به فریب او کرده و او را با امور واهی و دروغ فریب داده است. حال برای اینکه بتوان این جرم را ثابت کرد، یا طرف مقابل باید به دروغها و فریبهای خود اقرار کند و یا از طریق شهادت شهود این جرم را به اثبات رساند. همچنین اگر ادلهای در این مورد وجود داشته باشد که موجب علم قاضی شود، میتوان آنها را ارائه کرده و از این طریق جرم فریب در ازدواج را اثبات کرد. پس از آن قاضی به بررسی ادله مانند پروندههای پزشکی، پیامکهای ارسالی، اظهارات افراد مطلع و غیره میپردازد تا به حقیقت امر پی ببرد.
جبران خسارت ناشی از جرم فریب در ازدواج
درصورتیکه شخصی با فریب و وعدههای دروغین به عقد شخصی در آید و پس از آن جرم فریب در ازدواج برای او محرز شود، نهتنها از حق فسخ نکاح برخوردار میشود، بلکه میتواند از شخص مقابل خسارت دریافت کند. حال این خسارت بستگی به شرایط فرد و فریبهای صورتگرفته دارد. درصورتیکه زن پس از نزدیکی به دلیل عنن بودن مرد درخواست فسخ نکاح داشته باشد، مهریه نصف میشود. حال زمانی که مرد فسخ نکاح کند، نیازی به پرداخت مهریه نخواهد بود.
دررابطهبا شکایت و مهلت شکایت فریب در ازدواج باید اشاره کرد که شکایت دررابطهبا این موضوع در صورتی قابلیت استماع دارد که طرفی که مدعی فریبخوردن است، از موضوع و دروغهای طرف مقابل اطلاعی نداشته است و یا موضوع بهصورت وارونه به او منتقل شده است. در غیر این صورت شکایت جرم فریب در ازدواج اثری ندارد.
مجازات فریب در ازدواج چیست؟
حال شاید برایتان سؤال باشد که اگر جرم فریب در ازدواج محقق شود، قانون چه مجازاتی را برای مجرم در نظر گرفته است؟ دررابطهبا مجازات فریب در ازدواج باید به ماده 647 قانون مجازات اسلامی اشاره کرد: ” چنانچه هر یک از زوجین قبل از عقد ازدواج طرف خود را به امور واهی از قبیل داشتن تحصیلات عالی، تمکن مالی، موقعیت اجتماعی، شغل و سمت خاص، تجرد و امثال آن فریب دهد و عقد بر مبنای هر یک از آنها واقع شود مرتکب به حبس تعزیری از شش ماه تا دو سال محکوم میگردد.” این یعنی شخص تدلیس کننده در ازدواج خواه چه مرد باشد چه زن، بسته به فریب طرف مقابل به مجازات حبس تعزیری از شش ماه تا دو سال محکوم میشود.
مجازات فریب در ازدواج موقت
جرم فریب در ازدواج، هم برای عقد دائم و هم عقد موقت میتواند صورت بگیرد. برای مثال شاید مردی خود را از نظر مالی ثروتمند معرفی کند و موجب فریب زن و رضایت او برای ازدواج شود. حال میان زن و مرد هر نوع عقدی که صورتگرفته باشد، طرف مقابل (در اینجا زن) حق فسخ عقد را دارد؛ بنابراین جرم تدلیس در نکاح برای عقد موقت نیز قابلانجام است و شخص فریبخورده امکان پیگیری و شکایت از طرف مقابل را دارد.
شرایط مهریه در جرم فریب در ازدواج
برای تدلیس در نکاح و حق زوجه برای مهریه، دو حالت را میتوان در نظر گرفت:
فسخ نکاح قبل از نزدیکی
در ماده 1101 قانون مدنی آمده است که: ” هر گاه عقد نکاح قبل از نزدیکی به جهتی فسخ شود زن حق مهر ندارد مگر در صورتی که موجب فسخ، عنن باشد که در این صورت با وجود فسخ نکاح، زن مستحق نصف مهر است.” این یعنی اگر مرد عنن باشد و زن را فریب داده باشد، زن مستحق دریافت نصف مهریه است.
فسخ نکاح بعد از نزدیکی
درصورتیکه عقد پس از نزدیکی فسخ گردد، زوجه حق دریافت مهریه خود را دارد. اما درصورتیکه فسخ عقد بهخاطر تدلیس و فریبکاری زوجه بوده باشد، زوجه حقی در دریافت مهریه ندارد. چرا که برای ازدواج تقلب کرده است و قانون حقی را به او نمیدهد. در واقع درصورتیکه زوجه مرد را فریب داده باشد، حال چه نزدیکی صورتگرفته و یا نگرفته باشد، حق دریافت مهریه را ندارد.
جمعبندی
در این مطلب به جرم فریب در ازدواج و مجازات در نظر گرفته شده برای آن اشاره کردیم. طبق ماده 647 قانون مجازات اسلامی، در صورتی که هر یک از طرفین اقدام به فریب فرد مقابل در ازدواج نماید، به حبس تعزیری از شش ماه تا دو سال محکوم میشود.