زمانی که زن و مردی با هم پیمان زناشویی می‌بندند و ازدواج می‌کنند، هر یک از وظایف و مسئولیت‌های برخوردار می‌شوند که باید در زندگی زناشویی به آنها عمل نمایند. پرداخت نفقه زن، تکلیفی است که بر عهده مرد بوده و باید نسبت به پرداخت آن متعهد باشد. نفقه زن شامل کلیه مخارج و هزینه‌های زندگی زوجه است. اما باید دید میزان نفقه زن چقدر است و چه معیاری برای محاسبه و پرداخت آن وجود دارد. در ادامه به بررسی این مباحث پرداخته و با میزان نفقه زن و نحوه پرداخت آن بیشتر آشنا خواهیم شد.
تعریف نفقه زن در قانون مدنی
در ابتدا بهتر است به تعریف نفقه زن بپردازیم و با آن بیشتر آشنا شویم. طبق ماده 1107 قانون مدنی، نفقه عبارت است از “همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خدمتکار در صورت عادت زن یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.”
به زبان ساده، نفقه زن شامل تمام هزینه‌های تأمین زندگی یعنی خوراک، پوشاک، مسکن، هزینه‌های درمانی، بهداشتی و غیره می‌شود. مرد موظف است تمام این هزینه‌ها را برای رفع نیازهای زن پرداخت کرده و به او بدهد. نکته‌ای که دررابطه‌با پرداخت نفقه زن وجود دارد این است که اگر زن از همسر خود تمکین نکند، استحقاق دریافت نفقه را نداشته و مرد می‌تواند از پرداخت آن به زوجه خودداری نماید.
چه زمانی نفقه به زن تعلق می‌گیرد؟
سؤالی که برای بسیاری از افراد مطرح است این است که نفقه چه زمانی به زن تعلق گرفته و مرد موظف به پرداخت آن می‌شود؟ دررابطه‌با این موضوع باید به دو حالت زیر اشاره کرد:
- ازدواج دائمی زن و مرد: همان‌طور که اشاره شد زمانی که زن و مرد با هم پیمان زناشویی بسته و ازدواج می‌کنند، پرداخت نفقه زن بر عهده مرد می‌باشد. در واقع طبق ماده 1106 قانون مدنی “در عقد دائم، نفقه زن بر عهده شوهر است.” براین‌اساس در ازدواج‌های موقت و صیغه‌ای، مرد وظیفه و تعهدی برای پرداخت نفقه ندارد؛ مگر اینکه یکی از شروط ضمن عقد باشد.
- تمکین زن از شوهر: به جز مورد اول، حالت دیگری نیز وجود دارد که در این شرایط مرد موظف به پرداخت نفقه زن می‌باشد. طبق ماده 1108 قانون مدنی ” هر گاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع نماید مستحق نفقه نخواهد بود؛ بنابراین، تمکین زن از شوهر شرط استحقاق نفقه است.”
نحوه مطالبه نفقه به چه صورت است؟
درصورتی‌که مرد از پرداخت نفقه به همسر خود خودداری و اجتناب کند، زن باید برای مطالبه آن یک دادخواست مطالبه نفقه را به دادگاه تقدیم کند. در این زمان دادگاه به موضوع رسیدگی کرده و میزان نفقه زن را با ارجاع به کارشناس تعیین می‌کند. پس از آن مرد محکوم به پرداخت نفقه می‌شود. علاوه بر این زن می‌تواند یک شکایت کیفری به دلیل ترک انفاق از مرد داشته باشد. در این شرایط اگر مرد همچنان از پرداخت نفقه خودداری نماید، زن قادر است او را جلب کرده و اموالش را از طریق قانون توقیف نماید. ازآنجایی‌که این کار با پیچیدگی و رفت‌وآمد مکرر همراه است، بهتر است زن از یک وکیل نفقه زن کمک گرفته و کار را به او بسپارد.
میزان نفقه زن چقدر است؟
موضوعی که دررابطه‌با مطالبه نفقه وجود دارد این است که کارشناس برای تعیین میزان نفقه زن معیار خاص و واحدی ندارد. در واقع تعیین میزان نفقه زن، از شخصی به شخص دیگر متفاوت است و نمی‌توان حداقل و حداکثر نفقه زن را تعیین کرد. میزان نفقه زوجه در قانون مشخص نشده و ملاک ثابتی ندارد. تنها موردی که دراین‌رابطه بیان شده این است که میزان نفقه زن بر اساس شان زوجه و عرف و عادت منطقه و همچنین وضع مالی مرد در نظر گرفته می‌شود. کارشناس تعیین میزان نفقه، مقدار آن را هر سال بر اساس نرخ شاخص تورم بانک مرکزی و وضعیت خاص زن در نظر می‌گیرد. پس از آن میزان نفقه به قاضی اعلام شده و درصورتی‌که قاضی موافق با نظر کارشناس باشد، اقدام به صدور رأی و تعیین میزان نفقه می‌نماید.
نفقه زن تحصیل کرده چقدر است؟
یکی دیگر از ابهاماتی که راجع به نفقه وجود دارد، این است که پرداخت آن برای زنان شاغل و تحصیل‌کرده به چه صورت است. دررابطه‌با زنان شاغل باید اشاره کنیم که پرداخت نفقه به شاغل یا خانه‌دار بودن زن ارتباطی ندارد و مرد موظف است نفقه زن تحصیل‌کرده و شاغل خود را پرداخت نماید. در واقع نفقه مشروط بر فقر زن نبوده و درصورتی‌که زن از تمکن مالی کافی برخوردار باشد هم شامل دریافت نفقه از سوی مرد می‌باشد. ازاین‌رو شاغل بودن یا نبودن زن تأثیری در دریافت نفقه ندارد.
معیار تعیین میزان نفقه زن خانه دار
همان‌طور که اشاره کردیم تعیین نفقه زن بر عهده کارشناس است و این شخص باید بر اساس نرخ تورم بانک مرکزی در سال جاری و همچنین شرایط زن، میزان نفقه را تعیین نماید. حال ازآنجایی‌که نرخ تورم در ایران هر ساله در حال تغییر است، بر روی میزان نفقه زن تأثیر می‌گذارد. برای همین مقدار نفقه زن خانه‌دار نیز نرخ ثابتی ندارد و باید توسط کارشناس تعیین شود. مبلغی که به‌عنوان نفقه برای زن خانه‌دار تعیین می‌شود، برای تمام زنان خانه‌دار یکسان نبوده و بر اساس نیازهای مادی اقشار مختلف و تفاوت‌هایشان تعیین می‌گردد. همچنین وضعیت و شأن خانوادگی زن نیز در میزان نفقه تأثیر دارد. برای همین می‌توان گفت تعیین مبلغ و میزان دقیق نفقه زن خانه‌دار یا شاغل، امری بسیار دشوار است و تنها کارشناسان زبردست از پس آن برمی‌آیند.
عواقب پرداخت نکردن نفقه از سوی مرد
درصورتی‌که مرد با وجود تمکین زن از پرداخت نفقه به او خودداری کند، زن می‌تواند از او شکایت نماید. حال باید دید قانون چه مجازاتی را برای این دسته از مردها در نظر گرفته است. طبق ماده 53 قانون حمایت خانواده، ” هرکس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع کند به حبس تعزیری درجه شش محکوم می شود. تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و در صورت گذشت وی از شکایت در هر زمان تعقیب جزائی یا اجرای مجازات موقوف می‌شود.” اگر نسبت به حبس تعزیری درجه شش اطلاعی ندارید، باید بگوییم که حکم زندان تعزیری درجه 6 به معنای حبس از شش ماه تا 3 سال است.
تفاوت دادخواست حقوقی مطالبه نفقه و شکایت کیفری
باتوجه‌به موارد اشاره شده متوجه شدیم که ترک انفاق از سوی مرد، جرم محسوب شده و برای آن مجازاتی در نظر گرفته شده است. درصورتی‌که مرد با وجود استطاعت مالی از پرداخت نفقه به همسر خود اجتناب کند، به حبس درجه شش محکوم می‌شود. برای این کار زن باید شکایت کیفری ترک انفاق یا همان شکواییه را در دفتر خدمات الکترونیک قضایی تنظیم و ارائه نماید. پس از تنظیم و ارسال شکواییه، رسیدگی به آن آغاز شده و دادسرای محل وقوع جرم مسئولیت رسیدگی به آن را دارد. حال در دادخواست حقوقی مطالبه نفقه، زن می‌تواند به دفتر خدمات قضایی مراجعه کرده و دادخواست را ثبت و ارسال کند. در این زمان دادگاه خانواده یا شورای حل اختلاف، به موضوع رسیدگی خواهند کرد.
چند نکته مهم راجع به پرداخت نفقه زن
- درصورتی‌که مرد به مدت 6 ماه نفقه زوجه را پرداخت نکند، حق طلاق با زن خواهد بود. در این شرایط زن می‌تواند در ابتدا یک دادخواست مطالبه مهریه را به دادگاه ارائه کند. اگر پس از صدور رای محکومیت، مرد همچنان از پرداخت آن خودداری نماید، زن حق طلاق را دریافت می‌کند.
- در دعوای مطالبه نفقه از سمت زوجه، اثبات پرداخت آن بر عهده مرد است. در واقع زوج موظف به پرداخت نفقه بوده و اگر آن را پرداخت کرده باشد، باید سند و مدرکی به دادگاه ارائه دهد. در غیر این صورت حق به زن داده می‌شود.
- نفقه زن تنها برای حال نبوده و زن این حق را دارد تا نفقه زمان گذشته را نیز از مرد درخواست کند.
در صورتی که مرد ورشکسته شده و یا فوت کند و دارایی کافی نداشته باشد، نفقه زن بر سایر بدهی‌های مرد مقدم شمرده می‌شود.
جمع‌بندی
در این مطلب به بررسی نفقه زن و نحوه تعیین آن پرداخته شد. همان‌طور که اشاره کردیم نفقه زن به کلیه هزینه‌های تأمین زندگی زن؛ یعنی خوراک، پوشاک، مسکن، هزینه‌های درمانی، بهداشتی و غیره مربوط است و بر عهده مرد می‌باشد. حال اگر مرد نسبت به پرداخت نفقه با وجود تمکین زن اقدام نکند، زن قادر به شکایت از او و مطالبه نفقه می‌باشد. در این زمان کارشناسان مربوطه میزان نفقه زن را بر اساس نرخ تورم بانک مرکزی در سال جاری و همچنین عرف و شرایط زن در نظر گرفته و اعلام می‌نمایند. برای همین میزان نفقه زن ثابت نبوده و از شخصی به شخص دیگر متفاوت است. شما می‌توانید برای اطلاع از میزان نفقه و همچنین تنظیم شکواییه از وکیل نفقه زن کمک گرفته و خیلی زودتر به نتیجه موردنظر برسید.
