یکی از مباحثی که در علم حقوق وجود داشته و افراد زیادی با آن آشنایی ندارند، صلح عمرا (عمری) در تقسیم ارث است. صلح عمری به صلحی گفته شده که به طول عمر شخص مربوط است. یعنی تا زمانی که شخص در قید حیات است، مالکیت دارایی‌هایی مورد صلح در اختیار او بوده و تنها پس از مرگ به شخصی که با او صلح است می‌رسد. اما فواید صلح عمرا برای تقسیم ارث چیست و این کار چه مزایایی دارد؟ در این مطلب قرار است به این موضوع بپردازیم و با صلح عمری بیشتر آشنا شویم.
منظور از صلح عمرا چیست؟
افرادی که از ملک و دارایی برخوردار هستند، پس از فوتشان این دارایی‌ها به وراثش تعلق می‌گیرد. بااین‌حال تقسیم اموال تنها به‌صورت انتقال ارث به وارثان انجام نمی‌شود و شرایط دیگری هم وجود دارد که افراد می‌توانند از طریق آن اموال و دارایی خود را به وراث یا افراد دیگر واگذار کنند. یکی از مواردی که در این زمینه وجود دارد، صلح عمرا نام دارد. این قرارداد قواعد خاص خود را دارد و با روش انتقال ارث مستقیم به وراث تفاوت‌هایی دارد. صلح عمری به طول عمر شخص مربوط است. یعنی تا زمانی که شخص زنده باشد، مالکیت دارایی‌هایش را داشته و می‌تواند از آنها بهره ببرد. اما زمانی که عمرش به پایان رسیده و از دنیا برود، دارایی‌ها به شخصی که با او در صلح بوده می‌رسد. صلح عمری یک قرارداد منعطف است و می‌تواند شامل مسائلی شود که طرفین قرارداد در آن با هم به توافق و صلح رسیده‌اند. منظور از منعطف بودن قرارداد صلح عمرا این است که مالک می‌تواند عنوان کند که حق پس‌گرفتن قرارداد را داشته و می‌تواند مهلت آن را تا زمانی مشخص و یا تا پایان عمر خود در نظر بگیرد. در قراردادهای این‌چنینی به شخصی که مال خود را صلح کرده، مصالح و به کسی که مال را دریافت می‌کند، متصالح می‌گویند. مصالح و متصالح هر دو باید عاقل و بالغ باشند و هر دو از انجام صلح رضایت داشته باشند.
صلح عمرا چه تفاوتی با وصیت دارد؟
برخی از افراد برای اینکه دارایی و املاک خود را پیش از مرگ به وراث خود منتقل کنند، از وصیت‌نامه استفاده می‌کنند. اما تقسیم ارث در اسلام، قوانین و احکام مشخصی دارد و فرد تنها اختیار تعیین تکلیف‌کردن یک‌سوم از دارایی‌های خود را دارد. ازاین‌رو اگر مالی از او بیش از یک‌سوم دارایی‌هایش باشد، جزو وصیت او محسوب نشده و در این باره پیچیدگی‌هایی به وجود می‌آید. این در حالی است که در صلح عمری فرد می‌تواند با هر کسی که دوست دارد صلح کرده و پس از مرگش تمام اموال را به مالکیت او درآورد. صلح عمری برای بسیاری از افراد بهترین راه‌حل برای تقسیم ارث است؛ چرا که در آن محدودیت‌ها و قوانین وصیت‌نامه وجود نداشته و افراد می‌توانند طبق خواسته خود اموال را تقسیم نمایند.
مزایا و فواید صلح عمرا برای تقسیم ارث
حال که با مفهوم صلح عمرا آشنا شدید، بهتر است به بررسی مزایا و فواید آن بپردازیم. در اینجا به چند مورد مهم از این موارد اشاره می‌کنیم.
- افراد می‌توانند پیش از مرگ خود، اموال را به طور دلخواه به فرد یا افراد مورد نظر انتقال دهند.
- در این قرارداد، مال را می‌توان به شخص دیگری منتقل کرد، اما منافع آن را برای خود حفظ کرد. این به معنا است که مال به نام شخص دیگری می‌شود، اما شخص مصالح حق استفاده از آن را تا پایان عمر دارد. برای مثال اگر مصالح یک‌خانه داشته باشد و آن را به متصالح خود انتقال دهد، حق استفاده از آن را تا پایان عمر خواهد داشت.
- همان‌طور که گفته شد قرارداد صلح عمری، یک قرارداد منعطف است. براین‌اساس شخص مصالح می‌تواند تا پایان عمر و یا تا زمانی خاص، صلح خود را پس بگیرد و قرارداد را باطل کند. پس صلح عمری با حق فسخ همراه است.
- مال صلح شده تا زمان حیات فرد مصالح، در اختیار او است و تنها اسما به متصالح منتقل می‌شود. برای همین متصالح حق استفاده از آن را نداشته و هیچ مرجع قانونی نمی‌تواند آن را توقیف کند.
- صلح عمری از سند رسمی برخوردار است و در دفاتر اسناد رسمی ثبت می‌شود. برای همین جای هیچ شک و شبهه‌ای در آن وجود ندارد. این در حالی است که در برخی از وصیت‌نامه‌ها، شک و شبهه‌هایی به وجود آمده که سبب بروز دردسر و درگیری میان وراث می‌گردد. برای همین قرارداد صلح عمری این مشکل را نداشته و از بروز مشکلات این‌چنینی جلوگیری می‌کند.
- طبق قانون ارث، درصورتی‌که فرزندی زودتر از والدین خود فوت کند، فرزندان او ارثی از اجداد پدری نمی‌برند. این در حالی است که در قرارداد صلح عمری بعد از فوت متصالح، منافع قرارداد به وارثان او منتقل می‌شود. پس اگر فرزند فوت کند، مال به نوه‌های والد (مصالح) می‌رسد.
مزایای صلح عمری برای تقسیم ارث به همسر و فرزندان
در بخش قبلی به‌طورکلی به مزایای صلح عمرا اشاره کردیم. حال در این بخش، به مزایای صلح عمری برای تقسیم ارث به همسر و فرزندان به طور کامل‌تر می‌پردازیم.
امکان انتقال تمام اموال به همسر و فرزندان
همان‌طور که اشاره شد، در وصیت‌نامه تنها می‌توان یک‌سوم اموال را به وراث انتقال داد. در واقع در قانون اسلامی، امکان انتقال تمام اموال از طریق وصیت‌نامه وجود ندارد و افراد تنها می‌توانند یک‌سوم از دارایی‌های خود را تعیین تکلیف کنند. اما در قرارداد صلح عمری محدودیتی وجود ندارد و هر فردی می‌تواند تمام اموال خود را به‌دلخواه میان همسر و فرزندانش تقسیم کند.
معتبر بودن قرارداد صلح عمرا
گاهی اوقات وصیت‌نامه با شک و شبهه همراه است و احتمال دست‌بردن در آن بسیار زیاد است. این در حالی است که در قرارداد صلح عمرا جای هیچ سوءاستفاده‌ای وجود ندارد. چرا که این قراردادها در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می‌شوند و بسیار معتبر هستند. قرارداد صلح عمری با سند عادی نیز رسمیت دارد و اعتبار بالایی دارد. پس ازآنجایی‌که صلح عمری در سیستم ثبت رسمی شده و در دادگاه قابل‌اثبات است، بسیار معتبرتر از وصیت‌نامه می‌باشد.
امکان استفاده از دارایی‌ها تا پایان عمر مصالح
زمانی که در حالت عادی فرد اموال خود را به نام شخص دیگری می‌کند، دیگر مالک آن نبوده و حق استفاده از آن را ندارد. اما در قرارداد صلح عمری این محدودیت وجود ندارد و ملک و دارایی تا زمان حیات شخص مصالح، در اختیار او است. مصالح می‌تواند همچون دیگر مواقع از ملک و دارایی‌های خود بهره ببرد و منافع آن را در اختیار داشته باشد.
پرداخت مالیات کمتر
در تقسیم ارث و انجام وصیت افراد، مالیاتی تعیین می‌شود که باید به‌حساب دولت پرداخت شود. دررابطه‌با قرارداد صلح عمری نیز مالیات وجود دارد؛ اما مقدار مالیات تعیین شده برای این قرارداد، بسیار کمتر از مالیات تقسیم ارث است. مالیات‌های صلح عمری عبارت‌اند از 5 درصد از ارزش ملک به عنوان مالیات برای نقل و انتقال قطعی ملک و دو درصد از ارزش مال به عنوان انتقال حق واگذاری.
آیا صلح عمرا برای تقسیم ارث معایبی هم دارد؟
تا به اینجا با مزایا و فواید صلح عمرا برای تقسیم ارث آشنا شدیم. حال باید دید که این قرارداد معایبی هم دارد یا خیر؟ در اینجا به بررسی معایب صلح عمرا می‌پردازیم.
از مهم‌ترین معایب صلح عمری این است که اموال و مالکیت آنها تا پایان عمر فرد متصالح برای او وجود دارد و پس از پایان عمر به روشی که قانون تعیین کرده است، تقسیم مال صورت می‌گیرد. البته این عیب را می‌توان در قرارداد صلح عمری تنظیم شده از بین برد. در واقع می‌توان اشاره کرد که قرارداد تا حیات متصالح و نوادگان او برقرار باشد تا این موضوع مورد صدق واقع نشود.
هزینه تنظیم سند قرارداد صلح عمری تقسیم ارث چقدر است؟
هزینه قرارداد صلح عمرا، متفاوت است و بر اساس ملک و اموال فرد شامل قیمت‌های متفاوتی می‌شود. صلح عمری مانند هر نوع سند دیگری نیاز به مدارک خاص دارد که باید تهیه شوند. هزینه تنظیم این سند نیز هر ساله متفاوت بوده و معمولاً با افزایش روبرو است. برای همین اگر قصد دارید از هزینه تنظیم سند قرارداد صلح عمری برای تقسیم ارث مطلع شوید، بهتر است از دفاتر ثبت‌اسناد رسمی در این باره پرس‌وجو کنید. علاوه بر این، از زمانی که قرارداد بسته می‌شود، هزینه‌های دیگری چون مالیات سالانه و عوارض شهرداری قانوناً بر عهده متصالح و هزینه‌های مصرفی؛ چون هزینه شارژ و قبوض بر عهده مصالح خواهد بود.
جمع‌بندی
در این مطلب به قرارداد صلح عمرا پرداختیم و با مزایا و فواید صلح عمرا برای تقسیم ارث آشنا شدیم. ازآنجایی‌که در تقسیم ارث تنها امکان تعیین تکلیف یک‌سوم از دارایی وجود دارد، افراد می‌توانند از قرارداد صلح عمری استفاده کرده و تکلیف تمام اموال خود را تا پایان عمر مشخص کنند. این قرارداد جزو قراردادهای رسمی بوده و در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می‌گردد. برای همین از اعتبار بسیار بالایی برخوردار است. قرارداد عمر صلحی یک قرارداد منعطف است و شخص مصالح می‌تواند در هر زمانی آن را فسخ نماید.
