حتماً شنیده‌اید که هر شخصی برای‌آنکه ادعای خود را در دادگاه اثبات نماید، نیاز به شهادت شاهد دارد. دررابطه‌با شرایط شاهد، موارد زیادی مطرح است که باید به آنها توجه شود. حال چیزی که مهم است و قرار است در این مطلب به آن بپردازیم، شهادت دروغ شاهد است. شهادت کذب یعنی فردی خارج از دعوا که به آن شاهد می‌گویند، در محضر دادگاه شهادت دروغ بدهد. حال قانون برای شهادت دروغ، مجازاتی را در نظر گرفته است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت. پس اگر برای شما هم سوال است که مجازات شهادت دروغ در دادگاه چیست، بهتر است مطلب را تا انتها دنبال نمایید.
شهادت دادن و شهادت دروغ چیست؟
شهادت به معنای اخبار شخصی غیر از طرفین دعوا اشاره دارد که نزد مقام‌های قضایی و دادگاه به آن اقرار می‌شود. به شخصی که خارج از دعوا بوده و برای وقوع جرم یا عدم وقوع آن برای شهادت در دادگاه حاضر می‌گردد، شاهد گفته می‌شود. حال دررابطه‌با شهادت دروغ باید اشاره کرد که اگر شاهد اقدام به شهادت بر خلاف واقعیت نماید، یعنی اقدام به شهادت دروغ کرده است. شهادت دروغ بیشتر به نفع یکی از طرفین دعوا صورت می‌گیرد تا حکم دادگاه به نفع او صادر شود. پس شهادت دروغ یا شهادت کذب عبارت است از ادای گواهی دروغ توسط گواه یا همان شاهد در نزد مقامات رسمی دادگاه. زمانی که شخص گواه خلاف آنچه را که دیده است در دادگاه عنوان کند، یعنی شهادت کذب داده است. جرم شهادت کذب، از دسته جرایم کیفری به‌حساب می‌آید.
شرایط تحقق جرم شهادت دروغ
جرم شهادت دروغ زمانی محقق می‌شود که از دو شرط اختصاصی زیر برخوردار باشد:
- شهادت کذب باید در حضور دادگاه صورت گیرد. ازاین‌رو شهادت‌هایی که خارج از دادگاه صورت گیرد را نمی‌توان به‌عنوان شهادت در نظر گرفت. برای مثال اگر شخصی در کلانتری و مراجع انتظامی اقدام به شهادت دروغ نماید، به دلیل اینکه خارج از محضر دادگاه است به‌عنوان جرم شهادت کذب در نظر گرفته نمی‌شود.
- مورد بعدی برای تحقق جرم شهادت کذب این است که باید در نزد مقامات رسمی ادا شود. این یعنی شهادت باید نزد شخصی که از صلاحیت برخوردار است ادا شود تا مورد تحقق قرار بگیرد. در غیر این صورت، شهادت را نمی‌توان جرم در نظر گرفته و آن را جزو جرایم شهادت دروغ در نظر گرفت.
باتوجه‌به این دو مورد باید اشاره کرد که اگر شهادت خارج از محضر دادگاه و نزد مقامات غیررسمی ادا شود، نمی‌توان آن را جرم شهادت دروغ در نظر گرفت. این یعنی هر دو مورد اشاره شده باید تحقق پیدا کند تا جرم به‌عنوان شهادت کذب شناخته شود. جرم شهادت دروغ از جمله جرایم عمدی و مطلق است. همچنین شهادت دروغ موجب بطلان حکم می‌گردد و هر حکمی که براین‌اساس صادر شده باشد، بلااثر می‌شود.
مجازات شهادت دروغ در قانون چیست؟
دررابطه‌با مجازات شهادت کذب می‌توان به ماده 650 قانون مجازات اسلامی اشاره کرد. طبق این ماده: ” هر کس در دادگاه نزد مقامات رسمی شهادت دروغ بدهد به سه ماه و یک روز تا دو سال حبس و یا به یک میلیون و پانصد هزار تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد. تبصره – مجازات مذکور در این ماده علاوه بر مجازاتی است که در باب حدود و قصاص و دیات برای شهادت دروغ ذکر گردیده است.”
جزای نقدی مندرج در این ماده به‌موجب مصوبه مورخ 1399/12/25 هیات وزیران به بیست و پنج تا صد میلیون ریال تعدیل شد. ماده فوق شهادت دروغ در «دادگاه» را جرم انگاری نموده است. با این حال مطابق نظریه مشورتی شماره 7/1400/423 اداره کل حقوقی قوه قضائیه، شهادت دروغ نزد مقامات قضایی در «دادسرا» و «شورای حل اختلاف» نیز مشمول بزه مندرج در این ماده خواهد بود. این یعنی مجازات شهادت دروغ در دادسرا و مجازات شهادت دروغ در شورای حل اختلاف، مشمول همین ماده می‌شود.
به‌طورکلی مجازات شهادت کذب را می‌توان به دودسته تقسیم کرد. درصورتی‌که شهادت دروغ به‌عمد منجر به خسارت مادی شده باشد، باید جبران گردد. یعنی باید کلیه خسارات مالی وارد شده به فرد، پرداخت شود. حال اگر خسارت وارد شده از نوع جانی و جسمی باشد، فرد شاهد باید مورد قصاص قرار گرفته و یا دیه پرداخت نماید. برای مثال اگر به دلیل شهادت دروغ شخصی را اعدام یا قصاص نمایند، بازماندگان او حق دارند که به دلیل عمدی یا خطا بودن تقاضای دیه یا قصاص داشته باشند.
عناصر تشکیل‌دهنده جرم شهادت دروغ
دررابطه‌با عناصر تشکیل‌دهنده جرم شهادت کذب، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عنصر قانونی: دررابطه‌با عنصر قانونی جرم شهادت دروغ، باید به ماده 650 قانون مجازات اسلامی اشاره کرد. همانطور که گفته شد طبق این ماده هر کس در دادگاه نزد مقامات رسمی شهادت کذب بدهد به سه ماه و یک روز تا دو سال حبس یا به یک میلیون و پانصد هزار تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.
- عنصر مادی: دراین‌رابطه باید اشاره کرد که شهادت کذب باید در محضر دادگاه و مقامات رسمی صورت گیرد و این جرم جزو جرایم کیفری به‌حساب می‌آید. ازاین‌رو هرگونه شهادتی خارج از محضر دادگاه به‌عنوان جرم شهادت دروغ در نظر گرفته نمی‌شود.
- عنصر معنوی: با درنظرگرفتن اینکه جرم شهادت کذب از جرایم عمدی بوده و نمی‌توان فردی را که سهوا اقدام به اظهار اکاذیب مبنی بر شهادت کرده است را مشمول مقررات موجود در ماده‌قانونی 650 دانست.
نحوه شکایت از شهادت دروغ به چه صورت است؟
درصورتی‌که جرم شهادت دروغ صورت گیرد، باید یک شکایت کیفری از شاهد تحت عنوان شهادت دروغ مطرح شود. حال برای اینکه این ادعا ثابت شود و فردی که شهادت بر علیه او صادر شده است بتواند شکایت خود را به اثبات برساند، باید از دلایل محکمه پسندی برخوردار باشد. حال برای شکایت از جرم شهادت دروغ باید مراحل زیر انجام شود:
- فرد شاکی باید به دفاتر خدمات قضایی الکترونیکی مراجعه کند و در آنجا یک فرم شکایت از شهادت دروغ را پر نماید. پس از آن باید شکوائیه مورد ثبت قرار بگیرد. ثبت شکواییه به‌صورت آنلاین و الکترونیکی است و نیاز به انجام کاری از سوی فرد شاکی نمی‌باشد. دررابطه‌با تعقیب شاهد یا شهود کاذب نیز باید دروغ بودن شهادت، بر اساس حکم قطعی به اثبات برسد.
- زمانی که شکایت شهادت دروغ طرح و ثبت شود، به دادسرا ارجاع می‌شود. در آنجا مقامات دادسرا همچون دادیار و بازپرس، تحقیقات مقدماتی را در این زمینه شروع می‌کنند. باید اشاره کرد که دادسرا تنها اختیار انجام تحقیقات را برعهده دارد و قادر به صدور رأی به مجازات نمی‌باشد. ازاین‌رو اگر شکایت صحیح در نظر گرفته شود، پرونده با رأی قرار جلب به دادرسی به دادگاه کیفری ارسال می‌شود.
- دادگاه کیفری باید بر اساس اسناد و مدارک موجود و ادعاهای شاکی پرونده، رأی نهایی را صادر نماید. درصورتی‌که ادعاها و اسناد ارائه شده توسط شاکی مورد مقبولیت قرار بگیرد، متهم به مجازات قانونی اشاره شده محکوم می‌گردد.
دررابطه‌با نحوه اثبات شهادت دروغ باید اشاره کرد که باید در این زمینه زیرکانه و هوشمندانه عمل کرد تا بتوان شهادت دروغ او را به اثبات رساند. برای مثال با پرسیدن سوالاتی دقیق، شاهد را دچار سردرگمی کرده و تعارضات موجود در بیانات او را به قاضی اعلام کرد. همچنین دررابطه‌با اعاده‌حیثیت شهادت دروغ نیز باید عنوان کرد که اگر بر اساس شهادت کذب حکمی صادر شده و به قطعیت برسد، فرد محکوم می‌تواند اقدام به اعاده‌حیثیت نماید. دراین‌رابطه فرد باید اقدام به طرح شکایت کیفری اعاده‌حیثیت کند و ضرر و زیان‌های ناشی از شهادت دروغ را جبران نماید.
شرایط شاهد مطابق قانون
طبق ماده 177 قانون مجازات اسلامی، شاهد شرعی باید شرایط زیر را داشته باشد:
- بالغ باشد؛ یعنی شهادت فرد کوچک یا طفل واجد شرایط نمی‌باشد. سن بلوغ در دختران 9 سال تمام و برای پسران 15 سال است. حال بر اساس ماده 178 قانون اگر شاهد زمانی که موضوع را دیده است غیر بالغ ممیز باشد و زمان ادای شهادت به سن بلوغ رسیده باشد، شهادتش پذیرفته می‌شود.
- عاقل باشد؛ یعنی فرد شاهد باید از سلامت عقلی برخوردار بوده و مجنون نباشد.
- عادل باشد؛ عادل در فقه به کسی اشاره دارد که مرتکب گناه کبیره نمی‌شود.
- طهارت مولد؛ این یعنی شخص باید از رابطه شرعی میان والدینش به دنیا آمده باشد.
- ذینفع نباشد؛ شاهد شرعی نباید در پرونده هیچ نفعی داشته باشد.
- خصومت نداشته باشد؛ شاهد نباید با طرف مقابل خصومتی داشته باشد.
- تکدی گر نباشد؛ شاهد نباید جزو افراد تکدی گر باشد.
- ولگرد نباشد؛ منظور از ولگرد کسی است که مسکن و حرفه خاصی ندارد. چنین افرادی صلاحیت شاهد بودن ندارند.
جمع‌بندی
در این مطلب با جرم شهادت دروغ آشنا شدیم و به مجازات آن اشاره کردیم. همانطور که اشاره کردیم درصورتی‌که شهادت دروغ نزد دادگاه و مقامات رسمی صورت بگیرد، به‌عنوان جرم شهادت کذب در نظر گرفته می‌شود. با محقق‌شدن این جرم، شخص شاهد باید در انتظار مجازات شهادت دروغ باشد.
