زمانی که کودکی متولد شده و پا به دنیا میگذارد، والدین او بر اساس سلیقه خود نامی را برای او انتخاب میکنند. حال اگر فرد به سن قانونی رسیده و از نام خود راضی نباشد، میتواند بهصورت قانونی برای تغییر آن اقدام کند. البته دراینبین افرادی نیز هستند که خواهان تغییر نام خانوادگی در شناسنامه هستند. تغییر نام خانوادگی در شناسنامه نیز پروسه خود را دارد و با تغییر نام شباهت زیادی دارد. بااینحال امروزه تغییر نام در شناسنامه خواهان زیادی پیدا کرده است و افراد زیادی به دنبال تغییر اسم کوچک خود هستند. تغییر نام کوچک در شناسنامه، کار آسانی نبوده و با پیچیدگیها و سختیهای زیادی همراه است. سختی تغییر اسم در شناسنامه به این خاطر است که تمام اسناد و مدارک شخص با این نام درج شده است و باید مراحل زیادی جهت تعویض آنها طی شود. تغییر نام هیچ شرط خاصی ندارد و هر فردی در زندگی خود میتواند یکبار برای این کار اقدام نماید. در واقع اگر اسم خود را تغییر دهید و پس از مدتی از نام جدید راضی نباشید، دیگر قادر به تغییر مجدد آن نخواهید بود.
تغییر نام کوچک در شناسنامه، باید از طریق مراجعه به اداره ثبتاحوال محل صدور شناسنامه صورت بگیرد. درصورتیکه اداره ثبتاحوال از انجام این کار امتناع کند، شخص باید به مراجع قضایی مراجعه کند و درخواست تغییر نام را مطرح نماید. درصورتیکه اسم جدید جزو اسامی ممنوعه نباشد، دادگاه به آن رسیدگی کرده و حکم محکومیت اداره ثبتاحوال را صادر میکند.
دستورالعمل تغییر نام در شناسنامه
تدوین دستورالعمل تغییر اسم در شناسنامه و تصویب آن در شورایعالی ثبتاحوال، به سازمان ثبتاحوال داده شده است. در حال حاضر یک کمیته به نام کمیته نام در سازمان ثبتاحوال تشکیل شده است که تقاضای تغییر نام در شناسنامه در این کمیته رسیدگی میشود. درصورتیکه نام انتخابی مغایرتی با دستورالعمل تغییر نام نداشته باشد، کمیته نام با آن موافقت خواهد کرد. پیش از دستورالعمل جدید تغییر نام در شناسنامه، متقاضی باید در ابتدا دادخواست خود را به دادگاه تسلیم میکرد و با کمک وکیل، در دادگاه از خود دفاع میکرد. این رویه کار متقاضیان را بسیار سخت میکرد و بعضی مجبور به اظهارات خلاف واقع میشدند تا بتوانند حکم دادگاه را به نفع خود تمام کنند. حال در دستورالعمل جدید تغییر نام، شرایط فرق کرده و برای این کار باید به کمیته مزبور در سازمان ثبتاحوال مراجعه شود.
شرایط تغییر نام کوچک در شناسنامه
افرادی که خواهان تغییر اسم کوچک خود در شناسنامه هستند، باید شرایط زیر را داشته باشند:
- فرد باید به سن قانونی یعنی 18 سال رسیده باشد
- افراد کمتر از 18 سال باید از حکم رشد برخوردار باشند.
- افراد کمتر از 18 سال باید با پدر یا جد پدری خود با ارائه شناسنامه همراه باشند.
- یک سرپرست قانونی مانند قیم یا وصی، برای افراد صغیر و محجور با ارائه مدارک مستند وجود داشته باشد.
- تغییر نام برای اولینبار باشد و پیشازاین اقدامی دراینرابطه صورت نگرفته باشد.
- نام قدیمی جزو اسامی مقدس نباشد و در صورتی که این چنین باشد، با نام مقدس دیگری جایگزین شود.
- برای تغییر نام و اثبات در دادگاه نیاز به استشهادیه و حضور شهود در دادگاه است.
مادهقانونی تغییر نام
قانونگذار در ماده 20 قانون ثبت احوال کشور، در رابطه با تغییر نام اینطور گفته است:
” انتخاب نام با اعلامکننده است. برای نامگذاری، یک نام ساده یا مرکب (حسین، محمدمهدی و مانند آن) که عرفاً یک نام محسوب میشود انتخاب خواهد شد.”
- تبصره 1: انتخاب نامهایی که موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی میگردد و همچنین انتخاب عناوین و القاب و نامهای زننده و مستهجن یا نامتناسب با جنس ممنوع است.
- تبصره 2: تشخیص نامهای ممنوع با شورای عالی ثبت احوال میباشد و این شورا نمونههای آن را تعیین و به سازمان اعلام میکند.
- تبصره 3: انتخاب نام در مورد اقلیتهای دینی شناخته شده در قانون اساسی تابع زبان و فرهنگ دینی آنان است.
- تبصره 4: در اسناد سجلی اقلیتهای دینی شناخته شده در قانون اساسی کشور نوع دین آنان قید میشود.
- تبصره 5: ذکر سیادت در اسناد سجلی ساداتی که سیادت آنان در اسناد سجلی پدر و یا جد پدری مندرج باشد و یا سیادت آنان با دلائل شرعی ثابت گردد الزامی است. مگر کسانی که خود را سید ندانند و یا عدم سیادت آنان شرعا احراز شود.
- تبصره 6: مراتب تشرف پیروان ادیان دیگر به دین مبین اسلام همراه با تغییرات مربوط به نام و نام خانوادگی آنان در اسناد سجلی ثبت میشود.
مدارک لازم برای تغییر نام
افرادی که خواهان تغییر نام کوچک خود در شناسنامه هستند، باید مدارک زیر را ارائه نمایند:
- اصل شناسنامه به همراه دو برگ کپی از آن
- تکمیل فرم درخواست نام
- فیش واریزی پرداخت هزینه متعلقه طبق تعرفه جاری
اسامی ممنوعه از منظر قانون
سبق ماده 20 قانون ثبت احوال و تبصرههای آن، انتخاب کردن اسامی زیر ممنوع است و دارندگان آنها باید با رعایت مقررات مربوطه نسبت به تغییر نام اقدام کنند.
- تغییر نامهایی که موجب هتک حیثیت به مقدسات اسلامی میگردد. مانند عبدالات و عبدالعزی که لات و عزی نام دو بت در مکه معظم پیش از اسلام است.
- تغییر اسامی مرکبی که عرفاً یک نام محسوب نمیشوند. مانند اسامی مرکب ناموزون سعید بهزاد، شهره فاطمه و…
- استفاده از عناوین، اعم از عناوین لشکری، کشوری و یا ترکیبی از اسم و عنوان. مانند سروان، شهردار، سروان محمد و…
- استفاده از القاب، اعم از ساده و مرکب. مانند شوکت الملک، ملک الدوله، خان و…
- اسامی زننده و مستهجن و اسامی که معرف صفات مذموم و مغایر با ارزشهای انسانی باشد. مانند قوچی، گرگ و…
- اسامی که بافرهنگ و عرف غالب و مقدسات مذهبی مغایر باشد. مانند خونریز، چنگیز، لات و….
- نامهایی که سبب تحقیر افراد شده و یا معنای آن توسط افراد جامعه قابلپذیرش نباشد. مانند کنیز، گدا و…
- اسامی نامتناسب با جنسیت. مانند اشرف و اکرم برای افراد مذکر
- مشابه بودن نام فرزند با پدر و یا مادر در یک خانواده
- مشابه بودن نام برادران و یا خواهران در یک خانواده
- و غیره.
هزینه تغییر اسم در شناسنامه
تغییر نام کوچک در شناسنامه جزو دعاوی غیرمالی محسوب میشود و هزینه زیادی ندارد. تنها باید یک فیش واریزی طبق تعرفه جاری بهحساب سازمان ثبتاحوال واریز شود. البته اگر برای تغییر نام در شناسنامه بخواهید از وکیل کمک بگیرید، باید هزینه آن را جداگانه و بهصورت توافقی پرداخت نمایید.
مراحل تغییر نام کوچک در شناسنامه
- در ابتدا فرد باید درخواست خود را با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت نماید.
- برای طیشدن فرایند تغییر نام، باید مدارک لازم همراه با درخواست ارائه شود. برگ درخواست تغییر نام توسط صاحب شناسنامه یا سرپرست قانونی و یا وکیل به همراه اصل شناسنامه متقاضی، اصل شناسنامه و مدرک اثباتکننده سمت قانونی درخواستکننده، اصل رسید بانکی واریزی و رسید واریز تعرفههای قانونی متعلقه و… باید ارائه شود.
- پس از آن دادگاه یک جلسه برای رسیدگی به ادعاهای خواهان تشکیل داده که زمان آن از طریق سامانه پیامکی اطلاع داده میشود.
- خواهان باید در جلسه دادگاه توضیحات خود را بابت تغییر نام ارائه دهد. درصورتیکه شهود در جلسه حاضر باشند، قاضی میتواند قرار استماع شهادت شهود را صادر کند.
- دادگاه پس از بررسی مدارک ارائه شده و دفاعیههای شخص خواهان، رأی خود را صادر مینماید. درصورتیکه خواهان در مرحله قبلی قوی ظاهر شده باشد، موفق به رأی دادگاه به نفع خود خواهد بود. در این زمان شخص میتواند نام خود را به نام جدید موردنظر تغییر دهد. اما درصورتیکه رأی دادگاه به نفع خواهان نباشد، میتوانید تا 20 روز نسبت به آن اعتراض نماید دادخواست تجدیدنظرخواهی دهد.
تغییر نام شناسنامه اینترنتی
تغییر نام کوچک در شناسنامه بهصورت اینترنتی نیز امکانپذیر است. ازآنجاییکه در حال حاضر برخی از فرایندها بهصورت غیرحضوری شدهاند، امکان ثبت درخواست تغییر نام بهصورت اینترنتی نیز برای متقاضیان فراهم شده است. برای همین افراد خواهان میتوانند بهجای مراجعه حضوری به ادارات ثبتاحوال، به سایت مربوطه وارد شوند و مراحل تغییر نام را به طور اینترنتی و آنلاین انجام دهند. برای این کار باید آدرس سایت سازمان ثبتاحوال را جستجو کرده و وارد آن شوید. پس از آن باید روی گزینه میز خدمت الکترونیکی کلیک کنید. در بین خدمات ارائه شده، بر روی گزینه درخواست تغییر نام بزنید تا وارد مرحله بعدی شوید. در بخش بعد نیز باید اطلاعات مربوطه را بادقت پر نمایید.
تغییر نام مذهبی
تغییر نام مذهبی نسبت به نام غیرمذهبی سختتر است و دراینرابطه مقاومتهای زیادی وجود دارد. در حال حاضر امکان تغییر نامهای مذهبی بهخصوص اسامی چون محمد، فاطمه و علی وجود ندارد و افرادی که از این اسامی برخوردار هستند، تنها در شرایطی که از نام مشابه با یکی از اعضای خانواده برخوردار باشند، میتوانند برای تغییر نام اقدام کنند.